Klimaatadaptieve planvorming nieuwbouwwijk Schijndel

Bodem en water sturend maken in ruimtelijke ontwikkeling. Dat staat in het regeerakkoord, maar hoe doe je dat eigenlijk? Vroeger wisten wij Hollanders daar wel raad mee. We bouwden hoog en droog, op hoger gelegen (en draagkrachtige) strandwallen (zoals Den Haag), stuwwallen (Amersfoort), oeverwallen (Maastricht), kreekruggen (Middelburg), en op dekzandruggen ('s-Hertogenbosch). Maar wel in de buurt van het water, waar de lagergelegen gronden regelmatig overstroomden en vruchtbare (maar weinig draagkrachtige) klei werd afgezet. Daar gingen we boeren, met hier en daar een huis op een terp of op palen.

Inmiddels zijn niet alleen de hoge en droge plekjes volgebouwd, maar ook al enkele van de diepste en natste polders waar we continu aan het pompen zijn om geen natte voeten te krijgen. We zijn water naar de zee aan het dragen en spoelen het toilet door met drinkwater. Ondertussen worden weersextremen groter en wordt de grens tussen ‘last van water’ en ‘wateroverlast’ steeds kleiner. Daar moeten we wat aan doen! Dus werd Geonius door gemeente Meijerijstad gevraagd mee te denken in de klimaatadaptieve planvorming voor een nieuwe wijk in Schijndel: een dekzandrug, omringd door natte beekdalgronden.

Analyse bodem- en watersysteem
Binnen het plangebied moet niet alleen de eigen neerslag worden verwerkt, maar ook het water van twee naastgelegen af te koppelen woonwijken. Daarnaast is het plangebied deels in een provinciaal reserveringsgebied voor waterberging gelegen, met als doel wateroverlast stroomafwaarts richting 's-Hertogenbosch te voorkomen. In totaal moet daardoor 75.000 m3 water geborgen kunnen worden binnen het plangebied. Door middel van een interdisciplinaire samenwerking tussen onze werkvelden Geotechniek, Milieu, Water, Landschap en Ecologie hebben wij onder andere het bodem- en watersysteem geanalyseerd en een GIS-analyse uitgevoerd.

Op basis van hoogtekaarten, bodemkaarten, grondwaterkaarten en de sloten en stuwen in de omgeving, hebben we bepaald welke locaties het beste voor waterberging in aanmerking komen en waar woningbouw de voorkeur heeft. De randvoorwaarden waren een optimale aansluiting op het bestaande watersysteem, het intact laten van waardevolle enkeerdgronden en de aanwezige leemlaag, en het hoog en droog plannen van nieuwbouwlocaties met zo min mogelijk grondverzet.

Woningbouw en natuurinclusieve inrichting
Het resultaat is verrassend: de (iets) lagergelegen gronden blijken hier beter geschikt voor woningbouw. Dit is gevolg van een lager streefpeil van de sloten, waardoor hier meer drooglegging is. De voorziene locaties voor waterberging zijn dicht bij de bestaande waterinfrastructuur en de af te koppelen bestaande wijken gelegen. Hier kan nieuw oppervlaktewater worden gecreëerd, waarin het peil bij zware neerslag kan worden opgezet om het water vervolgens vertraagd af te voeren naar het omliggende watersysteem. Bovendien kunnen bestaande natuur- en cultuurwaarden in de waterberging worden versterkt door een natte en natuurinclusieve inrichting met plas-draszones, elzenbroekbos, hooilanden en grienden. Ook kan stikstof worden vastgelegd door toepassing van vlinderbloemigen en kroosvarensoorten aan de randen.

Daarnaast is berekend hoeveel ophoging nodig is om de woonwijk met voldoende drooglegging (boven de grondwaterstand) aan te leggen. Hieruit blijkt dat de hoeveelheid uit te graven grond voor de waterberging vrijwel gelijk is aan de aan te brengen grond voor de ophoging. Hierdoor kan met een gesloten grondbalans worden gewerkt en aanzienlijk op kosten worden bespaard.

Helaas vindt het project geen doorgang: de impact van de waterberging op de beschikbare ruimte voor woningbouw heeft gevolgen voor de financiële haalbaarheid. Het heeft de voorkeur andere minder kwetsbare plangebieden te prioriteren voor de woningbouwopgave. Dat neemt niet weg dat er kansen zijn voor waterberging binnen het plangebied, en kansen voor versterking van bestaande natuur- en cultuurhistorische waarden. Ook laat het project zien hoe water en bodem -op projectniveau- sturend kan zijn in ruimtelijke ontwikkeling.